Ai 20 de jené 1962 sons unì damandà ora dal publich minister Castellano pervia dla plura contra i maltratamënc y unì vijità ala bona da n dutor. É messù mo n iede mëter a protocol la acuses. Sun si dumanda, percie che é fat tan tert la plura ei respundù che ne savove nia che l ie da tenì ite n tiermul y ajache ne fove nia bon de pensé te na maniera tlera; fove descunselà do che son unì menà te perjon y do avëi patì i maltratamënc.

Sënies ne ovi plu deguni, ora dla lases sun l cë ti posć ulache l me ie unì zarà ora i ciavëi.

Prësciapuech ai 22 de fauré 1962 sons unì damandà ora a Vicenza pervia di maltratamënc da n Presidënt Debacis^[?].

É messù inò dé sëura i details di maltratamënc, pona che cin carabinieres n zevil me ova dramà, de chisc pudovi dé sëura doi cun inuem (Potzer y Schgör)^[?]. Pona ei pudù detlaré de avëi udù Gruber Walter y Innerhofer Josef coche i univa ora de na majon cun mus nflà y audive svaian y che nce ie son unì dramà. É udù coche Paul Pichler ie arsì dal ndeblimënt. Canche son ruvà te perjon, sons unì vijità da n dutor. De mi bona ne me é nia anunzià, davia che ove audì da d’autri śarei via che i univa smachei ora canche i detlarova al dutor de vester unic maltratei. Do la mort de Höfler me ei anunzià dal dutor, davia che do n colp giapà dai carabinieres ovi desturbs ala vista.

L dutor dijova de udëi na pitla ferida, ma de ne pudëi nia dì da cie che chësta ëssa pudù unì;  ie rate che l ne à scrit su nia. Pona ei messù fé na descrizion di doi carabinieres acusei. Chësc univa dut protocolà. Pona sons unì vijità da n spezialist dla pel y di uedli de Vicenza. L resultat ne cunësci nia. L spezialist dla pel me à dit che é na malatia ala pel. É nce dat pro che dan l arest ne ovi deguna pertes zënza ciavëi y che les ie deventedes majeres tres l tré di ciavëi da pert di carabinieres che me n à zarà ora trueps. Dan che l ruvova i dutores ei dat a protocol, che ne me damande degun spezialist di uedli davia che sënte mé plu puech. Chësc ie mpo ruvà, ma ne à marati abinà nia.

Ai 13 de auril 62 sons ruvà a Bulsan y unì cunfruntà cun doi carabinieres che me à dramà (Schgör y Potzer)^[?].

Coche prim fova Schgör^[?], messove detlaré cie che l me ova fat.

La prima nuet me n al menà sun l mus (uedl cianch), cun i ciauzei me al petà sun l os dla giama sëura l pe y sun l cul, son unì petà via y ca tl local coche n palé. 4-5 persones n zevil fova leprò. Ël stritova ju dut.

Pona sons unì cunfruntà cun Potzer^[?]. Acusa: de duc ie stat ël chël che me à dramà l plu, dantaldut sun l mus, l me à zarà ora dl cë ciavëi, adum cun d’autri carabinieres, ël me à, cun la medema persona y cun na terza, zarà su i braces do l spinel y me à manacià de me dramé adum da deventé n sturpià, sce ne dé nia pro cie che ël uel. Nce ël à fat ju dut.

Tramedoi dajova la mprescion de vester grams y dajova pro de me cunëscer, davia che ëi ie unic a me tò a cësa y ajache i fova leprò canche unive damandà ora, ma de maltratamënc ne savovi nia.

I protocoi univa scric nsci: dant mi acuses, pona la detlarazions di nculpei, pona inò la mies (che la sies ie fauzes y la mies drëtes). Ie é sotscrit l protocol per tudësch y ël chël per talian. Pra chësc y l proscimo cunfront fova leprò ora dl Presidënt y doi scrivans nce n publich minister. Sun mi dumanda de unì cunfruntà nce cun d’autri carabinieres me respundova l Presidënt che chësc ie na si cuestion, che chësc ne ie nia tan scëmpl, davia che ne pudove nia dé sëura i inuemes. Ntlëuta fova 300 carabinieres te Südtirol che ie śën partii ora per duta la Talia, ël ne possa nia fé striunëc, chësc ie n gran lëur, che dësse avëi pazienza y n.i. . L ëssa dassù avëi moto da me l fé udëi ite y l ulova nsci me cunselé. Dut chësc fova sies mënsc do mi plura contra i carabinieres.

Prësciapuech n’ena do ei audì che ruvon riesc inò a Trënt. Cun mé iel mo ruvà cater camerac da Trënt y trëi da Verona, a Bulsan, per i cunfronc. Sun na tela me é nunzià dal Presidënt y l é prià bel de unì cunfruntà cun i trëi carabinieres che restova.

La storia jiva inant da nuef, śën dijovel che l l fova mpede 300, 1.000 carabinieres.

Ie dijove che mé zirca diesc uemes fova a Maran pra la trupa che dramova, sota la direzion dl capitan Marzollo. Chël muessa pu i cunëscer duc, ora de chël à pu la gran pert sotscrì i protocoi. Śën scumenciova l Presidënt a svaië y bruntlé, ie capive mé puech, davia che l interpret ne fajova nia la traduzion. Śën messovi fé na descrizion di trëi carabinieres (de chëi che ne savove nia i inuemes) y i dé a protocol.

1. 40 ani de età, mez las, ciavëi scures, gros, grandëza 1,70 m
2. 40 ani de età , pitl mus rosa, ciavëi plutosc cuecenins, megher, grandëza 1,70 m
3. 35 ani de età, ciavëi lonc y fosc, costituzion sterscia, grandëza plutosc sëura 1,70 m.

Pra chësta ucajion ei nce dit ora che l capitan Marzollo  me à manacià  n merdi daduman a Maran che sce ne dé nia pro cie che ël uel, pona me portel a Eppan y me lascia taché su sun n pel dla lectrisc drusà. Ne credove nia defin chësc, ma me temove de unì malterjà mo plu dassënn. N auter iede me manaciovel de jì a tò l Lunge^[?] o (Potzer)^[?] sce ne dije nia ora. Dramà me al nia, ma suvënz manacià. L ie jit cun d’autri doi carabinieres y y^[?] da mé a cësa a tò material. Mi pere y mi sor me à udù coche cialove ora. Mi fëna me à udù doi dis do te caserma.

Plu o manco n’ena do sons unì metù a cunfront cun l capitan Derosa^[?] de Maran. Ne savove nia percie, davia che l ne me ova fat nia. L fova per curt tëmp iló pra duta la nterugazions, ma ie ne savove nia plu sce l ova udù che son unì dramà. É dit che l messëssa pu cunëscer i trëi carabinieres (ti é dat na descrizion). Ël à dit che l fova mé dinrer y per curt tëmp pra la nterugazions, perchël ne i cunëscel nia y ova ntlëuta sëuraprò massa da pensé. N pue’ plu tert dijovel, sun dumanda dl Presidënt, sce a Maran iel uni malterjà ativisć: ël ie stat leprò pra la nterugazions y ne à nia udù y audì de chësc. Sun chësta dijova l Presidënt che sce la ie nsci pona ne adroven nia plu n cunfront danter la pertes. Sun chësta me ei dessenà: doi persones jëunes ie bele mortes, n valgunes à mo i sënies do 9 mënsc, l ie tlo testemons che nes à udù daldò, y purempò vëniel fat ora che dut ie mentì. L nasc na pustejeda. Derosa se la rijova drët cuinënt.

N valgun dis do sons unì cunfruntà cun Marzollo. Cun n rì cuinënt stritovel ju dut dajan a protocol de me avëi menà a cësa, ma zënza, dijovel, ei giapà zënza ezezions n bon tratamënt. I inuemes de si dependënc ne se lecurdovel nia plu. Marzollo y l Presidënt rujenova de zeche de mé y de cie che l fova ntlëuta suzedù che ne é purtruep n gran pert nia ntendù. L ne me ie nia unì ciancià.

Ai 29 da auril sons unì cunfruntà cun l ufezier Minucci^[?] de Maran. Me é fat marueia y é damandà percie cun ël, l ne me ova fat nia. L me univa dit, ajache l fova leprò a jì a tò l material y l sà coche chësta ie jita. Ajache ove n chësc cont desferënzies de minonga cun Marzollo. Ël cuntova coche l viac ie jit y messova me dé per la majera pert rejon. Ma l fajova valëi che i fova drët de mania lergia, davia che é pudù rujené cun mi parënc, bever de plu boces de cafè, me lavé ju l mus y jì sun tloset. Chësc ei nce fat, ma dan chësc me ai manacià che sce dije velch di maltratamënc pona possi me aspité zeche! Sun la dumanda dl Presidënt sce l à udù velch di maltratamënc stitovel ju dut cun mus inuzënt. Nce di carabinieres che fova ntlëuta a Maran ne se lecurdovel nia plu. Degun di trëi ufezieres se lecurdova plu de nia, na cossa da fé rì! Son ruvà sëura a na maniera tlera che n ne ulova nia lascé pro n cunfront cun la drëta persones. N ova tëma, che i carabinieres pudëssa se mpander. L Presidënt me à damandà n iede cie che me aspiete de dut chësc, sce miene che i carabinieres ie tan da totli de dé pro i maltratamënc. Ie fove paf y tenive dur sun i cunfronc. L Presidënt me mustrova na lista cun i inuemes di carabinieres che fajova servisc a Maran (te n colp nen fovel mé plu ca. 10). Me é damandà che i me unissa prejentei, pona abini pa bën i drëc.

Śën ruvova un (Jungnoto) a chël che l curespundova la descrizion N=2. Ël me à dramà adum cun Vignolo (N=1) la terza nuet, metù per ëures dan la lampa a cuarz y doi iedesc fat sté cun l spinel per n’ëura y mesa sun la pizes di piesc ndrë drë su che i piesc univa lëisc. Dan mé univel metù na verdia che me dramova cun l stlop, per uni pitl muvimënt che fajove. L stritova ju dut ma dajova pro de vester stat leprò pra la nterugazions. Coche proscimo univa Vignolo (N1); acuses coche dessëura, l manaciova de me dramé a mort, ora de chël fovel leprò canche i me à zarà i braces do l spinel su y à menà suvënz la nterugazions y fova nce leprò pra d’autri maltratamënc. Nce ël stritova ju dut coche i autri. L dajova pro de vester stat leprò pra la nterugazions, dijan che l fova te majon na lampa scëmpla, de na lampa a cuarz ne savovel nia.

L terzo (N3) che fova leprò, canche l me univa zarà do l spinel su i braces, zarà ora ciavëi y che me à dat tan de punies nchin che unive da nescia, ne me ie nia plu unì prejentà. Co pa nsci? L di do sons unì menà demez. L me ie unì dit  plu iedesc che ie son l pluradëur y i carabinieres i plurei, ma purtruep ne possi nia cunfermé chësc. I cunfronc univa fac a na maniera che l univa dubità y metù n descuscion mi detlarazions, ntant sce univa chëles di carabinieres for cherdudes. L univa purvà de me fé tumé te contradizions. L me univa nce manacià che la calunia vën straufeda cun doi ani de busc. L fova bën tlo doi interprec, ma canche l Presidënt svaiova (y chësc suzedova plu suvënz) pona ne me univa nia dut ciancià. N interpret me dijiova, che mi ciavëi me fossa nce nsci tumei ora (na gran cunselazion!). L auter: sce ësse fat chësc te Österreich o te Deutschland pona me ëssi stlupetà!

Ie y nce i autri à riesc udù, che n ulova schivé a uni moda i cunfronc. Duc ne ie nce nia unì fac. I carabinieres ne univa nia truep damandei ora, de na nterugazion a cunfront nia da spië. L me ie nce unì dat da ntënder cie deferënzia che l ie danter mi detlarazion y chëla di carabinieres, davia che son mé n śarà via.-

L di dla mort de Gostner Anton (7 de jené 62) ei lascià mëter a protocol, che ël me à mustrà i sënies di maltratamënc. De vedla ferides sun l vënter che se à inò giaurì, ferides da brujedes sun l fruent y la legrimes di uedli (tres la lampa a cuarz).

Mitterhofer Josef